Tus tsis xav ua thiab yug ntawm kab lis kev cai

Pin
Send
Share
Send

Txij li thaum qhov pom ntawm tus txiv neej, cov xwm txheej sib txawv tau cim txhua theem nyob hauv qab nws txoj siv sia, thiab txhua qhov ntawm no tau muab npe lossis txawv rau qee lub sijhawm keeb kwm. Cov no yog qhov tsim muaj ntawm cov ntawv luam tawm thiab tshawb pom ntawm Asmeskas uas sawv cev rau cov keeb kwm zoo tshaj plaws hauv keeb kwm kev coj noj coj ua thiab sab ntsuj plig ntawm Sab Hnub Poob.

Nws yog qhov tseeb tias lawv tsis tau ua haujlwm ntawm ib tus txiv neej lossis tsis tau tsim nyob rau hauv ib hnub, tab sis lub koomhaum ntawm ob qho xwm txheej tau ua rau muaj piv txwv tshiab uas cuam tshuam rau kev nthuav dav ntawm haiv neeg Mev. Thaum ua tiav qhov kev kov yeej ntawm Tenochtitlan, cov tub txib tsis so mus txog thaum lawv tsim Western kab lis kev cai hauv tebchaws Spain.

Lawv pib lawv txoj haujlwm nrog kev tshaj tawm: qee tus sim qhia los ntawm mnemonic cov khoom siv, lwm tus los ntawm cov lus, uas lawv cuam tshuam cov lus Latin rau hieroglyphic sawv cev ntawm lub suab paj nruag ze tshaj plaws. Piv txwv: pater rau pantli, txiv ntxiv rau nuchtli thiab lwm yam. Txoj kev no tau muab cov lus tshiab thiab cov kev xav tshiab tau nkag rau hauv lub ntiaj teb hauv paus txawm.

Tab sis kev ua haujlwm tsis tu ncua ntawm kev tshajtawm cov neeg infidels, qhia thiab tswj hwm lub cim nco txog, nrog rau kev tsim lub zej zog tshiab, ua rau cov friars xav tau cov neeg hauv paus txawm los pab lawv; cov neeg tseem ceeb hauv paus txawm raug xaiv los ua haujlwm nruab nrab ntawm tus kov yeej thiab cov neeg Isdias, thiab tau pib qhuab qhia rau lub hom phiaj ntawd. Cov laj thawj no tau ua rau kev tsim cov tsev kawm ntawv uas cov nom tswv pib muaj kev kawm nyob rau hauv European kab lis kev cai, uas nyob rau hauv lem yuam kev siv, kev sib tham ntawm cov phau ntawv thiab kev tsim cov tsev qiv ntawv uas tsis xav tau muaj incunabula, uas yog, piav qhia cov ntawv luam tawm. nrog cov cim mobile zoo ib yam li cov ntawv sau hauv nruab nrab (tsis sau ntawm los ntawm Latin lo lus incunnabula, uas txhais tau hais tias menyuam txaj).

Thawj lub tsev kawm ntawv tau tsim hauv New Spain yog ntawm San José de los Naturales hauv 1527. Ntawm no, xaiv cov pab pawg ntawm cov neeg hauv paus txawm tau qhia cov lus qhuab qhia Christian, zaj nkauj, sau ntawv, ntau yam kev lag luam thiab Latin, tab sis tsis yog classical tab sis lub liturgical, nyob rau hauv thiaj li yuav pab nyob rau hauv cov kev pab cuam kev cai dab qhuas. thiab qhov kawg no tau ua rau nws muaj peev xwm nrhiav tau hauv lawv cov tsev qiv ntawv tsis raug cuam tshuam txog cov ncauj lus kawm xws li cov lus qhuab qhia, cov phau ntawv rau cov lus qhuab qhia, rau kev npaj muaj ntau thiab phau ntawv nkauj.

Cov txiaj ntsig zoo tshaj plaws tau muab txoj hauv kev rau qhov tshwm sim ntawm Colegio de Santa Cruz de Tlatelolco, uas tau qhib nws lub qhov rooj xyoo 1536 thiab nws cov ntaub ntawv kawm suav nrog Latin, rhetoric, philosophy, tshuaj thiab kev ntseeg. Hauv cov tsev lag luam no tus incunabula tseem raug siv, vim tias dhau los ntawm lawv kev kho dua tshiab thiab kev sojntsuam tob tob uas cov neeg Latin haiv neeg ua los ntawm lawv, raws li lawv tau hu, lawv txhawb cov friars hauv kev sau ntawv ntawm grammars, phau ntawv txhais lus thiab lus qhuab qhia hauv cov lus hauv paus txawm, hauv qab no tib cov qauv ntawm cov incunabula. Xws li kev sib thooj tuaj yeem pom hauv cov grammars lossis hauv Libellus de medicinalius indiarum herbis, sau hauv Nahuatl los ntawm Martín de la Cruz thiab txhais ua Latin los ntawm Badiano, uas ua raws tib cov haujlwm piav qhia raws li ntawm Messue's Opera medicinalia (1479), nrog uas nws tuaj yeem lees tias tus incunabula yog tus choj taug kev los ntawm Cov Neeg Tshaj Tawm Tshiab kom muaj kev nkag mus ncaj qha rau kev coj noj coj ua ntawm lub ntiaj teb qub.

Qhov kev kawm tau ntawm cov neeg hauv paus txawm nyob rau ntau hom kev qhia tau txuas ntxiv mus ua qhov xav tsis thoob. Cov ntaub ntawv no tau ua kom nrawm ntxiv ntawm qhib ntawm tiag tiag y Pontilicia University of Mexico (1533) raws li qhov xav tau tiag tiag; thiab tib lub sijhawm nws ua piv txwv txog kev cog qoob loo ntawm European lub neej thiab kev ruaj khov ntawm nws cov kab lis kev cai, txij li lub ntsej muag ntawm Txuj Ci, Kev Cai, Tshuaj thiab Kev Ntseeg ua haujlwm hauv lub tsev tshiab ntawm kev tshawb fawb. Lub tshuab luam ntawv twb los txog rau hauv tebchaws Spain (1539) thiab cov ncig ntawm phau ntawv tau pib nce, tab sis kev tawm tswv yim tseem tab tom tawm tswv yim hauv cov kev cai sib txawv, txij li kev txawj ntse thiab kev paub txog Renaissance uas pom nyob hauv lawv ua rau lawv qhov tseem ceeb ntawm cov lus nug. Txhawm rau nkag siab nws, nws yog qhov txaus los mus saib dab tsi tau kawm hauv txhua tus kws qhia ntawv; Piv txwv li, hauv Kev Ua Yeeb Yam uas, ntawm lwm yam, cov qauv sau ntawv thiab kev hais lus tau raug qhia - uas tau qhia txhawm rau txhawm rau muab cov khoom tsim nyog rau kev tshaj tawm - yog raws li Cov Lus Thov ntawm Cicero, Lub Tsev Haujlwm ntawm Quintilian , Neeg hais lus Christian thiab Donato cov lus qhuab qhia. Cov ntawv no tau siv rau ob hom lus Latin thiab Greek, nrog rau kev sau theological thiab Holy Vajluskub; Yog li, hauv incunabula tshooj Urbano Cov Tsev Hais Plaub ntawm Greek cov qauv sau ntawv (1497), Valla's phau ntawv kho mob ntawm orthography (1497), Greek cov qauv sau ntawv (1497), Tortelius cov lus sau hais txog cov lus Greek thiab kev rov hais dua (1484) pom nyob rau hauv incunabula tshooj. , Cov qauv sau ntawv ntawm Peroto (1480) thiab ntawm cov khoom ntawm cov lus ntawm May May edited hauv 1485.

Raws li rau rhetoric, ntxiv rau kev ua haujlwm ntawm Cicero (1495) thiab Quintilian (1498), muaj, ntawm Christian orators, cov neeg ntawm Saint Augustine (1495), cov neeg ntawm Saint John Chrysostom (1495) thiab cov neeg ntawm Saint Jerome (1483 thiab 1496), nrog rau kev tawm dag zog lossis xyaum cov phau ntawv, ntawm cov uas: Lub declamation rau tus kws tshawb fawb lossis kws kho mob los ntawm Beroaldo (149 /), Cov lus thov, cov ntawv thiab cov paj huam rau kev hais lus laudatory los ntawm Pedro de Cara (1495), Macinelo cov haujlwm uas muaj Cov Paj-paj, cov duab thiab cov paj huam, Cov Lus Qhia rau lub rhetoric ntawm Cicero thiab Quintilian thiab rau cov qauv sau ntawm Donato (1498). Kuj tseem muaj cov lus thiab phau ntawv txhais lus xws li La peregrina los ntawm Bonifacio García (1498). Lub etymologies ntawm San Isidoro de Sevilla (1483) thiab Cov lus Greek ntawm Suidas los ntawm xyoo 1499.

NOVOHISPANAS UA HAUJ LWM NYOB RAU LUB CEV LOS NTAWM INCUNABLES

Tab sis lub incunabula tsis yog tsuas yog ua kev sib tham xwb tab sis tseem tso cai rau tsim cov haujlwm ntawm Neeg Mev tshiab xws li kev sib tw cov ncauj lus uas tau cuam tshuam los ntawm Latin thiab Christian qauv; cov lus qhuab qhia raug tshaj tawm ntawm cov koob tsheej thiab cov haujlwm tseem ceeb uas tau ua kev zoo siab rau xyoo kawm ntawv o Cov lus qhuab qhia los ntawm Christian rhetoric los ntawm Diego de Valadés uas nws lub hom phiaj tsis yog theoretical tab sis tswv yim: los qhia cov neeg hais lus, "tab sis cov ntseeg kom lawv yuav yog Vajtswv lub suab, cov cuab yeej ntawm kev ua siab zoo thiab qhuab qhia ntawm Khetos ”, rau cov uas ua haujlwm ntawm Saint Augustine thiab Saint John Chrysostom, ntawm lwm tus, tau siv. Yog li, kev ua haujlwm ntawm Valadés yog ib feem ntawm cov ntseeg kev qhuab qhia hauv New Spain, uas tau hloov xyoo 1572 nrog kev tuaj txog ntawm Jesuits. Cov no, nrog lawv txoj hauv kev tshiab, cov qhab nia piv nrog, kev sib xyaw ntawm kev nco thiab qoj ib ce, ua tiav los ntawm kev kawm thiab qog ntawm cov kws sau ntawv, cov tub ntxhais kawm txawj ntse hauv rhetoric. Cov kev kawm tau hais txog kev hais lus thiab paj huam, cov ncauj lus qhia ntxaws ntxiv ntawm cov ntsiab lus suav nrog, txhawb nqa los ntawm cov kws sau ntawv keeb kwm xws li Virgilio, Cátulo (1493), Seneca (1471, 1492, 1494), Sidonio de Apolinar (1498), Juvenal (1474) thiab Marcial (1495), uas yog lub sijhawm ntev dhau los ua tus hais thiab paj huam ntawm New Spain. Qhov no yog li cas nws pom nyob rau hauv Sor Juana Inés de la Cruz, hauv nws cov nqe lus muaj koob npe: cov txiv neej ruam uas liam / tus poj niam tsis muaj laj thawj, / tsis pom tias koj yog lub sijhawm / ntawm tib yam uas koj thuam.

Txog rau dab tsi Ovid twb sau rau hauv daim ntawv no: Koj, tus txiv neej npau taws, hu rau kuv tus deev / tsis nco qab tias koj yog tus ua rau kev ua txhaum no!

Tib txoj kev yog lub epigram VIII, 24 ntawm Marcial: Leej twg txhim tsa cov mlom dawb ntawm kub lossis marble / tsis ua vajtswv; (tab sis) tus uas thov (lawv).

Hais rau dab tsi Sor Juana Inés hais hauv nws tus sonnet 1690 txog qhov zoo nkauj:… vim tias koj xav tias, ntau dua li yog zoo nkauj / nws yog ib tug Vajtswv yuav tsum tau nug.

Lwm cov ntawv los ntawm cov kws sau sib txawv yuav raug xaiv. Txawm li cas los xij, qhov kev tawm tsam no tseem ua haujlwm ntxiv, txij li kab lis kev cai ntawm New Spain tsis tsuas yog siv cov ntsiab lus ntawm incunabula hauv kev sau ntawv, rhetoric lossis paj huam tab sis kuj tseem muaj nyob hauv lwm thaj chaw xws li kev tshawb fawb, lub tswv yim thiab keeb kwm. Txhawm rau qhia qhov no, nws yuav txaus los hais lus Carlos de Sigüenza y Góngora, tus tswv ntawm ib qho tseem ceeb tshaj plaws hauv New Spain, nyob rau hauv uas tseem muaj incunabula uas muaj nws kos npe thiab ntau cov lus sib cav, uas tau pab thiab txhawb nws lub zog. hauj lwm. Cov ntawv nyeem xws li ib ntawm Arquitectura de Vitruvio (1497) yog pom thaum nws tsim thiab piav txog lub koov triumphal tsim nyob rau xyoo 1680 txais tos tus tshiab viceroy, lub Marquis de la Laguna, thiab cov uas Brading tau piav qhia "raws li tus qauv ntoo loj uas ntsuas tau 30 mev. siab thiab 17 dav, yog li nws tau ua raws nraim li txoj cai kev tswj hwm. " Zoo li no, nws paub tias cov koov no tau dhau los nrog cov mlom thiab cov ntawv sau, feem ntau muaj tag nrho cov cim qhia nrog cov lus thiab cov cim. Nyob rau hauv tom kawg nws tau siv cov cim kev qhuab qhia tshwm sim los ntawm cov haujlwm ua haujlwm ua haujlwm (Greek thiab Roman), Iyiv monuments thiab hieroglyphs, nrog rau hermeneutics tej zaum kawm tau los ntawm Corpus hermeticum (1493) thiab kev ua haujlwm ntawm Kircher, uas kuj tau kwv yees. hauv nws Kev Ua Yeeb Yam ntawm Kev Ua Yeeb Yam Zoo Nkauj. Cov cawv ntawd tau tshwm sim thaum piav txog qhov kev sib raug zoo ntawm Mexican idolatry nrog cov neeg Iyiv thiab qhov zoo sib xws ntawm lawv lub tuam tsev, pyramids, khaub ncaws thiab daim qhia hnub hli, uas nws tau sim muab lub txiaj ntsig Mev ua rau lub tebchaws Mexican cov keeb kwm tshiab hauv nws lub sijhawm.

Ntawm qhov tod tes, nws yuav tsum raug sau tseg tias Sigüenza ua tus pab tswv yim rau Suav ntawm Gálvez tau raug hu mus rau lub tsev huab tais kom daws cov dej nyab hauv nroog, uas muaj tseeb yuam nws nyeem lossis kho phau ntawv ntawm lub pas dej ntawm Frontonius (1497). Sigüenza kuj yog polygraph txaus siab ob qho tib si kev txav ntawm lub ntuj thiab hauv cov xwm txheej ntawm yav dhau los thiab nws tau nthuav qhia nws txoj kev paub hauv nws Libra astronomica et philosophica qhov chaw uas nws qhia tau nws qhov kev paub ntawm txoj kev kawm, uas nws tau kawm los ntawm cov ntawv nyeem Ancient astronomy sau ntawm 1499 uas nws hais ntau zaus.

Thaum kawg, peb yuav tham txog ib thaj tsam lossis kws qhia ntawv hauv qhov chaw uas nws tau pom tseeb tias nws yuav tsum ua rau qhov tsis meej. Qhov no yog Txoj Cai, ze ze nrog kev xav thiab kev ntseeg.

Nws paub tias hauv kev cai lij choj ob qho tib si Corpus iuris civilis ntawm Justinian thiab Corpus iuris canonici tau kawm, txij li nyob hauv New Spain tsis muaj kev cai lij choj ntawm lawv tus kheej, tab sis cov uas tswj hwm Spain yuav tsum tau saws. Qhov kev hloov pauv ntawm kev cai lij choj tau ua rau muaj kev qhia tsis raug ntawm nws daim ntawv thov; Los ua pov thawj nws, nws yuav txaus los tham luv luv txog kev ua cev qhev, rau qee qhov nws raug tso cai vim tias ua ntej cov neeg Mev tau muaj tus qhev nyob hauv tebchaws Amelikas. Xws li yog kev nkag siab txog cov kev cai lij choj uas cov neeg hauv paus txawm tuaj yeem suav hais tias yog kev ua rog tub rog, yog li poob lawv cov cai. thiab nqe lus los ntawm Corpus iuris civil phau ntawv, hauv qhov no hais tias: "thiab rau qhov no lawv tuaj yeem raug hu ua qhev, vim hais tias huab tais tau muag cov neeg raug txhom, yog li ntawd (tus tswv) xav khaws lawv thiab tsis tua lawv." Juan de Zumárraga tsis lees qhov txhais tau tias nws tsis raug cai, vim "tsis muaj txoj cai los yog tsis muaj laj thawj- ... uas (cov) no tuaj yeem ua qhev, tsis yog (hauv) cov ntseeg Vajtswv ... (uas) lawv tau ua phem (lawv mus) tawm tsam ntuj txoj cai thiab ntawm Khetos uas hais tias: "los ntawm ntuj txoj cai txhua tus neeg yug los txij thaum pib los."

Tag nrho cov teeb meem no tau ua rau nws tsim nyog los tshuaj xyuas Spanish cov cai thiab tsim lawv tus kheej rau New Spain, yog li qhov rov tshwm sim ntawm De Indiarum iure de Solórzano thiab Pereira thiab Cedulario de Puga lossis Txoj Cai ntawm Indies. Cov txheej txheem tshiab rau kev cai lij choj tau ua raws li Hábeas iuris civilis thiab canonici, nrog rau cov neeg sau tawm ntau yam siv los ntawm cov kws tshawb fawb thiab cov tub ntxhais kawm xws li Cov Lus Tshaj Tawm rau Hábeas iuris canonici los ntawm Ubaldo (1495), Councils ntawm Juan thiab Gaspar Calderino (1491), Kev kho cov khoom ntawm ntawv cog lus thiab ntawv pov hwm ntawm tshooj cai thiab cai ntiag tug (1491) lossis Ntawm kev siv nyiaj ntawm Plataea (1492).

Txij li qhov peb tau pom los txog tam sim no, peb tuaj yeem xaus tias qhov incunabula yog cov ntaub ntawv kev paub siv ob qho tib si rau kev tshajtawm thiab rau kev txawj ntse thiab kev txhim kho ntawm New Spain. Nws yog qhov ua tau kom pom zoo, tom qab ntawd, lawv qhov tseem ceeb tsis yog tsuas yog qhov tseeb tias lawv yog thawj phau ntawv luam tawm hauv ntiaj teb tab sis kuj vim tias lawv yog cov keeb kwm ntawm peb cov kab lis kev cai Western. Vim li no peb yuav tsum txaus siab ua lub tebchaws uas muaj cov khoom loj tshaj plaws nyob rau hauv tag nrho cov Latin America, vim tias tsis muaj phau ntawv tsis muaj keeb kwm, ntaub ntawv lossis keeb txuj.

Tau qhov twg los: Mexico nyob rau lub Sij Hawm No. 29 Lub Peb Hlis- Plaub Hlis 1999

Pin
Send
Share
Send

Yees duab video: Nkauj NtseegXav Kom Nyob Li No By M Ntxawg Vaj (Tej Zaum 2024).