Mayan keeb kwm keeb kwm: lub zog ntawm lo lus sau cia

Pin
Send
Share
Send

Ua los ntawm daim ntawv amate lossis ntawm cov tawv nqaij raug kho ntawm cov tsiaj xws li mos lwj, Mayans tsim cov cai codices uas lawv tau sau lawv lub tswv yim ntawm keeb kwm, cov vaj tswv thiab cosmos.

Chilam Balam, tus qhia Jaguar-hmoov zoo, yug hauv lub nroog Chumayel, uas tau kawm paub zoo heev ntawm kev sau ntawv sau ua lus Spanish tus neeg kov yeej, txiav txim siab ib hnub hloov mus rau daim ntawv sau tshiab ntawd uas nws pom tias tsim nyog khaws cia ntawm qhov qub txeeg qub teg ntawm nws cov poj koob yawm txwv uas muaj nyob hauv txoj cai.

Yog li peb nyeem hauv nws phau ntawv hu ua Kwv Chilam Npam los ntawm Chumayel: “Nov yog lub cim xeeb ntawm yam uas tau tshwm sim thiab lawv tau ua dab tsi. Txhua yam dhau lawm. Lawv hais lawv tus kheej cov lus thiab yog li tej zaum tsis txhua yam yuav to taub nws lub ntsiab lus; tab sis, muaj tseeb, raws li nws txhua yam tshwm sim, yog li nws tau sau Txhua yam yuav zoo piav ntxiv. Thiab tej zaum nws yuav tsis zoo. Txhua yam uas tau sau cia puav tsis yog phem. Tsis muaj cov ntaub ntawv sau ntau dhau ntawm cov kev ntxeev siab thiab sib koom tes. Yog li cov neeg los saum ntuj los ntawm Itzáes, yog li cov neeg ntawm Itzamal zoo, cov neeg ntawm Aké, cov neeg ntawm Uxmal zoo, yog li cov neeg ntawm Ichcaansihó zoo. Yog li thiaj li hu ua Couohs dhau lawm ... Muaj tseeb ntau tus nws yog 'Cov Txiv Neej'. Tsis pub muag cov neeg ntxeev siab uas lawv nyiam sib sau ua ke; tab sis tsis yog txhua yam nyob sab hauv qhov no yog nyob rau hauv saib, thiab tsis muaj ntau npaum li cas yuav tsum tau piav qhia. Cov uas paub los ntawm ntau caj ces ntawm peb, cov txiv neej Mayan. Cov ntawd yuav paub lub ntsiab lus ntawm dab tsi yog nyob ntawm no thaum lawv nyeem nws. Thiab tom qab ntawd lawv yuav pom nws thiab tom qab ntawd lawv yuav piav qhia nws thiab tom qab ntawv tsaus ntuj ntawm Katún yuav pom tseeb. Vim tias lawv yog cov txiv plig. Cov txiv plig los cuag lawm, tab sis lawv lub npe tsis tag, qub li lawv ”.

Thiab ntau lwm tus txiv neej ua thawj coj, nyob hauv ntau lub nroog thoob plaws thaj chaw Mayan, tau ua tib yam li Chilam Balam, muab cov keeb kwm keeb kwm zoo rau peb kom paub txog cov poj koob yawm txwv ntawm peb.

Yuav ua li cas nco txog qhov tseeb dawb ceev ntawm lub hauv paus pib? Txoj kev nco txog cov poj koob yawm txwv uas tau ploj mus lawm yuav ua li cas es lawv thiaj li ua yam ntxwv rau lawv thiab ua tus coj mus rau tom ntej? Yuav ua li cas tawm cov lus tim khawv txog cov kev paub nrog cov nroj tsuag thiab tsiaj txhu, ntawm kev saib xyuas cov hnub qub, ntawm tej xwm txheej saum ntuj ceeb tsheej, xws li dab noj hnub thiab pob zeb loj?

Cov kev siv zog no, txhawb nqa los ntawm lawv qhov kev txawj ntse tshwj xeeb, ua rau Maya, ntau pua xyoo ua ntej tuaj txog ntawm Spanish, los tsim cov ntawv sau ntau tshaj plaws ntawm Asmeskas teb chaws, uas txawm tias cov ntsiab lus tsis paub daws teeb meem yuav raug qhia. Nws yog cov suab lus thiab lub suab sau ntawv tib lub sijhawm, uas yog hais tias txhua daim paib lossis glyph tuaj yeem sawv cev rau ib qho khoom lossis ib lub tswv yim, lossis qhia phonetically, los ntawm nws lub suab, suab lus hauv lo lus. Tus glyphs nrog syllabic tus nqi raug siv nyob rau hauv cov ntsiab lus sib txawv los nthuav qhia ntau yam ntsiab lus ntawm cov ntsiab lus. Lub ntsiab glyph, nrog rau cov lus ua ntej thiab cov tsiaj ntawv tom qab, tsim lo lus; qhov no tau muab tso ua ke rau hauv ib kem tseem ceeb (kawm-qhia txog-khoom). Niaj hnub no peb paub tias cov ntsiab lus ntawm Mayan inscriptions yog calendrical, astronomical, kev cai dab qhuas thiab keeb kwm, tab sis qhov kev sau ntawv tseem nyob rau hauv cov txheej txheem ntawm deciphering nyob rau ntau lub teb chaws ntawm lub ntiaj teb, hauv kev tshawb nrhiav tus yuam sij kom muaj peev xwm nyeem nws kom raug.

Nyob rau hauv lub nroog Mayan, tshwj xeeb tshaj yog nyob hauv cov chaw hauv nruab nrab hauv cov caij nyoog Classic, peb pom cov antecedents ntawm Phau Ntawv Chilam Balam de Chumayel: cov ntaub ntawv keeb kwm zoo tshaj plaws sau nyob rau hauv pob zeb, qauv rau stucco, pleev xim rau ntawm ntsa; cov phau ntawv keeb kwm uas tsis cuam tshuam tag nrho cov xwm txheej ntawm cov zej zog, tab sis cov xwm txheej ntawm cov kav txheej txheem. Lub hnub yug, kev nkag mus rau lub hwj chim, kev ua txij ua nkawm, kev tsov kev rog thiab kev tuag ntawm tus tswv kav tau raug coj mus rau kev xeeb leej xeeb ntxwv, ua rau peb paub txog qhov tseem ceeb uas tib neeg kev ua muaj rau cov tiam tom ntej, uas nyob rau hauv lem qhia lub xub ntiag ntawm ib tug sib sib zog nqus keeb kwm khiav ntawm cov Maya. Tib neeg sawv cev, nrog rau cov ntawv sau txog ntawm kev siv dag zog los ntawm kab ntawv txiav txim, tau nthuav tawm hauv cov chaw pej xeem hauv cov nroog, xws li lub xwm fab xwm meem, kom qhia cov zej zog tus yam ntxwv zoo ntawm cov lords zoo.

Tsis tas li ntawd xwb, cov neeg tshwj xeeb Spanish qhia nyob rau hauv ntau phau ntawv hais txog kev muaj ntau keeb kwm codices, cov ntawv nyeem pleev xim rau ntawm cov strips ntev ntev ntawm daim ntawv amate daim ntau quav hauv daim duab ntawm lub vijtsam, uas tau rhuav tshem los ntawm cov neeg friars hauv lawv txoj kev mob siab xav rhuav tshem qhov lawv hu ua "idolatry", uas yog, kev ntseeg ntawm Mayan pawg. Tsuas yog peb ntawm cov cai no tau tshwj tseg, uas tau coj mus rau Tebchaws Europe thaum lub sijhawm colonial thiab muaj npe tom qab cov nroog uas lawv pom niaj hnub no: lub Dresden, tus Paris thiab cov Madrid.

Pin
Send
Share
Send

Yees duab video: Nrhiav Keeb Kwm: Yaj Sis Lwj thiab Yaj Yuam Neev (Cuaj Hlis 2024).